Historia

Wieś Bańska Niżna rozsiadła się na północno-wschodnich grzbietach Pasma Gubałowskiego. Wspaniale widać stąd Tatry. Wiosną są granatowo-błękitne od śniegu, poprzecinane ciemnymi pasami gołych skał. Surowy górski krajobraz stanowi tło dla niewielkiego kościoła wzniesionego z kamienia i drewna, o bryle zbliżonej do architektury podhalańskiego szałasu.

Regionalne cechy nosi też wnętrze wraz z całym wystrojem. Autorem projektu świątyni był architekt Jan Dziubas z Nowego Targu. Projekt wnętrza sporządził architekt Eugeniusz Gryglak, zaś drewniane wyposażenie z elementami ludowej rzeźby wykonali Władysław Hyc i Tomasz Paturej. Oryginalne, nawiązujące do rzeźby podhalańskiej stacje Drogi Krzyżowej są dziełem rzeźbiarza Chramca z Białki Tatrzańskiej.

Dopiero od 1987 r. mieszkańcy Bańskiej Niżnej mają swój kościół parafialny pw. Miłosierdzia Bożego. Przedtem musieli chodzić do pobliskich Szaflar. Sama wieś Bańska, według tradycji, powstała przy drodze prowadzącej do tatrzańskich kopalń rudy, których początki sięgają XV stulecia. Prawdopodobnie jej istnienie związane jest z pracą w kopalniach. Może o tym świadczyć nazwa, przypominająca węgierskie „banya” – kopalnia

Na miejscu, gdzie dzisiaj wznosi się świątynia, istniała wcześniej kaplica. Zbudowano ją w latach siedemdziesiątych z inicjatywy braci Andrzeja i Józefa Bafia. Ponieważ w owych czasach o oficjalnym zezwoleniu na budowę Bożego przybytku nie mogło być mowy, użyto wybiegu i budynek zaczęto wznosić jako pieczarkarnię, a potem owczarnię. Zainteresowani od początku wiedzieli, jakie będzie przeznaczenie budowli, a historia o jego gospodarczym charakterze istniała na użytek władz. W kaplicy tej w niedzielę i święta odprawiali Msze Św. księża z Szaflar.

W 1986 r. uzyskano zezwolenie na rozbudowę istniejącej kaplicy. Jeszcze w październiku rozpoczęły się prace budowlane. Mieszkańcy Bańskiej Niżnej wznosili kościół; rozbudowa znowu była wersją oficjalną.

7 lutego 1988 r., już w trakcie budowy, spłonęło wnętrze i dach kaplicy. Ocalała jedynie drewniana figura św. Antoniego; czarna i spękana robi wrażeni oryginalnej, niezwykłej rzeźby. Po tym kataklizmie parafianie dali dowód niezwykłej wręcz solidarności. Zniszczoną przez pożar świątynię odbudowali w ciągu tygodnia! W tym czasie Mszę Św. ksiądz proboszcz odprawiał w miejscowej remizie.

6 sierpnia 1988 r. odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego poświęconego rok wcześniej w Tarnowie przez papieża Jan Pawła II w czasie jego pielgrzymki do kraju. Wtedy też ks. kard. Franciszek Macharski poświęcił plebanię. Na prace te wystarczyły parafianom 2 lata. Od samego początku gospodarzem był tu ks. proboszcz Marek Spólnik – inicjator budowy kościoła i stworzenia parafii. Przybył z Szaflar 29 czerwca 1985 r., gdzie pracował początkowo jako wikary.

Obecnie Bańska Niżna posiada świątynię, plebanię oraz położony na stoku, naprzeciw kościoła cmentarz  z kaplicą w stylu podhalańskim. Poświęcenia cmentarza oraz kaplicy dokonał bp  Albin Małysiak w 1991 r. Parafia liczy około 1 000 mieszkańców. Dzięki niezwykłemu zaangażowaniu i ofiarności wszystkich mieszkańców mogły powstać w tak krótkim czasie wspomniane wyżej obiekty. O swojej rodzinnej wsi nie zapominają też rodacy w Ameryce.

Tekst zaczerpnięty z Krakowskiego Gościa Niedzielnego nr 14 z dnia 6 kwietnia 1997 r. autorstwa Urszuli Janickiej – Krzywda